آنچه که گفتم مختصری از تمدن ایلام باستان بودکه به روایت تاریخ توسط آشور بانیپال و هجوم اقوام پارسی از صحنه ی روزگار محو شد.اما کار به اینجا ختم نشد و آشور بانیپال های معاصرنیز به گونه ای دیگر در نابودی آثار ایلامی ها نقش داشته اند.
در پی حفریات به اصطلاح باستانشناسی!!! اروپائیان در منطقه ی بین النهرین در سال 1851م توجهشان به ایلام جلب شدودر همان سال ویلیام کنت انگلیسی در منطقه ی شوش برای پیدا کردن اشیا عتیقه دست به حفاری زد.پس از او در سالهای بعد و در دوره ی قاجار –عصرناصری- با توجه به اینکه دولت ایران طبق قراردادنامه ای اجازه ی حفاری در منطقه ی شوش را به فرانسویها داده بود مارسل دیولافوا و همسرش مادام دیولافوا برای در آوردن اشیا عتیقه ی –نه برای تحقیقات باستان شناسی –و برای پر کردن موزه های اروپا از آثار فرهنگی مشرق زمین راهی شوش شدند.آنها به بهانه ی تحقیقات عمدا دست به تخریب شدید آثار فرهنگی شوش زدند و بسیاری از اثار ارزشمند تمدن ایلام و آثار دوره های بعد را از آنجا خارج کرده وراهی فرانسه نمودند .مادام دیولافوا که به قول اعتما د السلطنه ،در کتاب خاطراتش، زنی عالمه و بسیار حراف بود خود در نوشته هایش به این تخریب ها و دزدی های فرهنگی اعتراف می کند وتو ضیح می دهد که وقتی که به یک سر ستون سنگی (احتمالاهخامنشی)بر می خورد و به علت وزن بالایش نمی تواند آنرا جابه جا کند چگونه به جان آن جسم سنگی و بی جان می افتد و آنرا با یک پتک خرد می کند .
پس از آنها در سال 1897 ژاک دمورگان و بعد رولان دومکنم نیززیر چتر تحقیقات کار دیولافواها را ادامه می دهند تا موزه ی لوور پاریس را از آثار فرهنگی ایرانیان پرکنند. تازه ، این همه جنایت فرهنگی جدای از آن دژی است که با آجرهای کتیبه دار بسیار ارزشمند ایلامی که هر کدام از آنها سندی از تاریخ مبهم ایلام است ، توسط فرانسویها ساخته شده است .آنها تعمدا با این کار سعی کردند تا آثار به جا مانده ی ایلامی را نابود کرده وکلاف سردر گم تاریخ ایلام را پیچیده تر کنند.در ادامه ی این ایلام شناسی ها!!! پس از جنگ دوم جهانی رومن گیرشمن معروف نیز دنباله ی کار محققان!!! پیشین فرانسوی را از سر گرفت و در شهر دور اونتاش حفریاتی انجام داد و توانست معبد معروف چغازنبیل را از زیر خاک نمایان کند اما وی نیز پژوهشهای باستان شناسی هدف اصلی او نبود وایشان نیز که اتفاقا یهودی مسلک هم بود در پی اهداف سودجویانه ی خویش ودیگر اروپائیان بود.
این اعمال تخریبی در تمدن ایلام علاوه در آثار فرهنگی ، در نگارش تاریخ آنان نیز همچنان در جریان است. و همانطور که گفته شد چون بیشتر آثار ایلامی تخریب شدند مولفان غربی در مورد ایلامیها بیشتر داستان سرایی می کنند ویا به این بهانه کتمان حقیقت می کنند. آنها که القاب دراز و طویلی چون پرفسور و یا ایلام شناس!!! را نیز یدک می کشند تعداد صفحات مفید کتاب هایشان در مورد ایلام باستان از صد صفحه هم تجاوز نمی کند . مثلا اقای والتر هینتس ایران شناس و ایلام شناس مشهور معاصر که کتابی تحت عنوان دنیای گمشده ایلام را نگارش کرده است برای افزودن حجم کتابش تاریخ ایلام در دوره ی اسلامی را نیز به آن افزوده است.برای من که به غربیها مشکوک و بد بینم پس از خواندن این کتاب این استنباط پیش می آید که وی با کتمان کردن حقیقت عمدا طوری تاریخ و باستان شناسی ایلام را بررسی کرده که آنرا منطقه ای جدا از ایران و دارای تاریخی مستقل وانمود کند.موضوع وقتی مشکوک تر می شود که همسر ایشان خانم هاید ماری کخ که دارای فوق لیسانس ریاضی بود کم کم ایران شناس شود ودرکسوت پرفسوری این رشته ابتدا تالیفی در مورد ایلام کند وبعد در کتاب معروفش یعنی از زبان داریوشاقدام به بررسی ان چند هزار الواحی که به خط و بعضا زبان ایلامی است و در تخت جمشید پیدا شدند بپردازند.تعجب من از اساتید بزرگ داخلی مثلآ آقای استاد ارفعی که بی شک یکی از بزرگترین ایلام شناسان معاصر جهان هستند می باشد که چرا در برابر هجوم نویسندگان خارجی و رکود دانشگاههای کشور و بی مهری مسئولین در این مورد سکوت اختیار کرده اند؟
در پایان این بحث امید دارم که دانشجویان رشته های تاریخ و باستان شناسی و اساتید محترم این رشته ها تاریخ و فرهنگ ما ،به خصوص تاریخ و فرهنگ ایلام ،را از این وضع موجود نجات دهند. پایان
پس از پایان دوران سلسله های پادشاهی قدیم ایلام دوران میانه ی حکومت ایلام اغاز شد.جدای از سفال مشهور ایلامی –شوشی که ساخت آن از دوران پیدایش ایلام آغاز شد. مشهورترین اثر به جای مانده از تمدن ایلام یعنی معبد چغازنبیل در دوران میانه ساخته شد. علاوه بر این بزرگترین پادشاهان ایلام نیز در این دوره حکومت کردند.در قرن 14 ق.م کوریگالزو پادشاه کاشی (کاسی) بابل به ایلام یورش برد اما اندکی بعد ایلام دوباره احیا شد.پس از چندی شاه ایلامی هومپان نومنای اول دست به گسترش سرزمین ایلام زد و توانست قلمرو خود را تا لیان در نزدیکی بندر بوشهر کنونی گسترش دهد.در قرن 13 ق.م یکی دیگر از پادشاهان بزرگ ایلام –اونتاش هومپان- ظهور کرد .او شهر جدید دور-اونتاش را بنا نهاد و در همان شهر بنای چغا زنبیل به دستور او ساخته شد (در فرصتی دیگر به معرفی این بنا خواهیم پرداخت) .
دیگر پادشاه معروف دوره میانه ایلام شوتروک ناخونته(ناهونته) است. اودر سال 1160 ق.م به بین النهرین حمله کرد و بابل را فتح نمود .احتمالا لوح قانون حمورابی که در شوش پیدا شد از غنائم جنگی ای است که توسط او به شوش برده شده بود.او حکومت بین النهرین را به پسرش کوتیر ناخونته سوم واگذار کرد .کوتیر در سال 1157 ق.م دوباره به سرزمین بابل یورش برد وتوانست آ خرین شاه کاشی بابل – الیل نادین اخه- را سرنگون کند.اما پادشاهی بابل با این حملات نابود نشد وپادشاهی جدید بابلی ها در شهر ایسین احیا شد.
آخرین پادشاه قدرتمند ایلام میانه شیلهاک این شوشیناکاول بود.او که در سالهای 1120-1150 ق.م حکومت می کرد سرزمینهای بسیار وسیعی را فتح کرد.وی توانست سرزمین ایلام را از مرز های آشور تا خلیج فارس گسترش دهد.اما این قدرت دیری نپایید چون جانشین او خوته لوتوش این شوشیناک در حدود سال 1110 از شاه بابلی نبوکد نزر اول شکست خورد وسرنوشت ایلامی ها را در هاله ای از ابهام فرو برد.ظاهرا اقوامی که انان را اریایی می نامیم نیز در انزمان وارد فلات ایران شده بودند و کم کم خود را به ایلامیها تحمیل کردند.
پس از دوره ی میانه ی ایلام دوره دیگر بنام پادشاهی جدید ایلام شروع شد.کتیبه ها وسالنامه های اشوری و بابلی که اطلاعات زیادی در مورد ایلام می دادند ازبعد از شکست خوته لوتوش از نبوکد نزر اول در سال 1110 ق.م تا سال 821 ق.م که نامی ایلامی در سالنامه شمشی ادد پنجم شاه آشوری می بینیم سکوت کرده و اطلاعات چندانی نمی دهند .پس از ان در سال 742 ق.م در وقایع نامه ای بابلی به نام پادشاهی ایلامی به نام هومپان نیکاش بر می خوریم.ظاهرا او در سال 720 ق.م پادشاه اشوری سارگون دوم را شکست داد .اولین پادشاهایلامی دوران جدید که از او کتیبه ای موجود است شوتروک ناخونته دوم (717 تا 699 ق.م)نام دارد که توانست بخش مهمی از سرزمین شمال غرب ایلام را تسخیر کند.چندی بعد برادرش هالو شو این شوشیناکاو را از سلطنت به زیر کشید و خود جای او نشست.در زمان او سناخریب پادشاه آشوری به ایلام حمله کرد اما هالو شو در برابرش مقاومت کرد.
در دوران پس از هالوشو چند پادشاه ایلامی دیگر نیز به قدرت رسیدند اما هیچکدام از انها توان مقابله با آشوریها که از غرب و آریاییها که از شرق به انان فشار می اوردند را نداشتند. ودر نهایت همانطور که گفته شد استقلال ایلام با سقوط شوش به دست اشور بانیپال به پایان رسید.در سالهای بعد ایلام زیر سلطه ی مادها و بعد هخامنشیان رفت اما فرهنگشان همچنان می درخشید اما پس از گذشت سالها پویایی خود را از دست داد و برای همیشه در تاریخ ایران ناپدید شد............ .ادامه دارد...........
سرزمین ایلام که به زبان ایلامی هالتامتی وبه زبان سومری ادامدون و به زبان اکدی الامتو نامیده می شد بارها توسط اقوام بین النهرینی مورد تهاجم قرار گرفت و استقلال سیاسی خود را از دست داد.نخستین تهاجم سومریها به ایلام در زمان سلطنت ان من باراگسی در سالهای بین قرنهای 29 تا 27 ق.م رخ داد.پس از سومریها شاه اکدی سارگون نیز در حدود (2300 ق.م) ایلام را تسخیر کرد.پس از سارگون ایلامیها برای بقا با جانشینان او معاهده ای را امضا کردند. این معاهده که به زبان ایلامی و به خط میخی اکدی است بین یکی از شاهزادگان ایلامی و نارام سوئن پادشاه اکدی نوشته شده که کهن ترین سند کتبی با محتوای دیپلماتیک در تاریخ جهان است که تا کنون پیدا شده است.
در سال (2200 ق.م) قبایل کوتی ازشمال کوههای زاگرس به بین النهرین حمله ور شدند واین امر موجب شد تا امپراتوری اکدیها زوال یابد.در همین دوران یک ایلامی به نام پوزور اینشوشینک از فرصت استفاده کرد و سلسله ای از پادشاهی را در ایلام پایه گذاری کرد.
در حدود (1900 ق.م) سلسله ی دیگری در ایلام پدید امد که خاستگاه ان احتمالآ سرزمین مهم انزان بوده است.موسس ان شخصی به نام اپارتی eparti بود . در دوران فرمانروایی سلسله اپارتی سیستم حکومتی تغییر کرد و حالت سلسله مراتبی به همراه دادن القاب به خود گرفت.مثلا اپارتی به خود لقب (پادشاه انزان و شوش )داد وشیلهاها لقب (سوکال ماخ-پادشاه انزان و شوش)رابرای خود برگزید.هرچه سمت پایینتر بود لقب نیز از ارزش پایینتری برخوردار بود.در زمان فرمانروایی این سلسله در (1750-1792 ق.م)حمورابی پادشاه مشهور بابلی در بابل حکومت می کرد . در دوره ی حکومت پسر حمورابی ساموسوایلونا پادشاه ایلامی کوتیر ناخونتهبابل جنوبی را تسخیر ارد که این امر نشان دهنده ی اوج گرفتن ایلام در ان دوره است. البته این احتمال نیز وجود دارد که در این لشکرکشی ایلامی ها از دیگر کوه نشینان غرب ایران یعنی کاشی ها(کاسی ها) کمک گرفته باشند که این امر موجب شده باشد تا در سالهای بعدکاشی ها مستقلآ به بین النهرین حمله کرده و در انجا تشکیل حکومت بدهند....
انچه که مسلم است شهر شوش انطور که اشور بانیپال گفته است کاملا نابود نشده است چرا که این شهر در در زمان هخامنشیان یکی از پایتختهای چند گانه ی انان بوده است. البته ممکن است این شهر در ان زمان دوباره احیا شده باشد.
درهزاره چهارم ق.م زمانی که سومریها در حال ساختن تمدن خود بودند ایلامیها نیز به این امر دست زده بودند اما پیشرفت سومریها بیشتربود.چرا که انان زود تر از ایلامیها به خط
(خط میخی) که یکی از مهم ترین دست اوردهای بشر بود دست یافتند. در بین تمدنهای سرزمین ایران تنها دو تمدن دارای خط بوده اند. اول تمدن جیرفت-دراینده به ان خواهیم پرداخت-دوم تمدن ایلام وبقیه ی تمدنها خط را از تمدنهای بین النهرین واز سامیها اقتباس کرده اند.ایلامیها در ابتدا دارای خط تصویری بوده اند که تا به امروز رمزگشایی نشده است اما بعد خط میخی سومری را اقتباس کردندوبیشتر الواحی که از انان به دست امده به زبان ایلامی و به خط میخی سومری ویا اکدی است که کامل شده ی خط سومری است.
ریشه ی زبان ایلامیها مانند نژادشان نا مشخص است .والتر هینتس ایران شناس المانی معتقد است زبان ایلامی از ریشه ی دراویدی است اما این نظر چندان مورد استقبال قرار نگرفته است چون ساختار زبان دراویدی با زبان ایلامی متفاوت است . نژاد انان نیز نامشخص است و بر ما معلوم نیست که انها از کجا به منطقه ی خوزستان کوچیده اند . البته در اینجا باید به این نکته اشاره کنم که مورخین غربی سعی دارند این موضوع را بقبولانند که لزوما اقوام کهن از جاهای دیگر به سرزمینهای دیگر کوچیده اند و پس از این جابجاییها تشکیل تمدن داده اند .به نظر این حقیر این نظریات نمی تواند در مورد همه ی اقوام صادق باشد.و در همین راستا معتقدم ایلامیها بومی همان منطقه بود ه اند.همانطور که سومریها در جنوب بین النهرین بومی ان منطقه بوده اند. در کاشی کاری ای که از دوره ی هخامنشی درشوش از یک سرباز ایلامی بر جای مانده نشان میدهد که ایلامیها دارای رنگ پوست تیره و بینی غیر سامی بوده اند که همین امر سبب شده بعضی گمان کنند که انها از افریقا به ایلام کوچیده اند . همانگونه که بیان شد هیچ یک از نظریات درباره ی نژاد وزبان ایلامیها به اثبات نرسیده است....
ادامه دارد..........
